Efektet e stresit në shëndetin kardiovaskular.
Cili është shkaku themelor dhe si menaxhohet stresi?

Reagimi ndaj stresit i shërben mirë individit kur kërcënimi është i përkohshëm. Megjithatë, kur kërcënimi real ose i perceptuar vazhdon, mund të shfaqen probleme shëndetësore, duke krijuar stres kronik. Stresi kronik është përhapur gjithnjë e më shumë në mbarë botën. Nivelet e larta të stresit të punës ose okupacional janë të lidhura me një rrezik më të lartë hipertensioni, sëmundjesh koronare të zemrës dhe vdekjeje nga shkaqe kardiovaskulare 5.
Jo i gjithë stresi është i keq. Çelësi është menaxhimi i duhur i stresit. Lexoni artikullin për të mësuar se si mund ta menaxhoni stresin. 

Stresi i mirë dhe stresi i keq 

Megjithëse fjala "stres" ka konotacione negative, është e rëndësishme të kuptoni se stresi është i rëndësishëm nga pikëpamja zhvillimore. Qëllimi fillestar i stresit është të shkaktojë një reagim fiziologjik ndaj stresit për të nxitur mbijetesën gjatë përballjes ose arratisjes: p.sh. zbulimi i një kërcënimi dhe organizimi i reagimit fiziologjik me anë të aktivizimit të funksionit muskulor që ju mundëson të përballeni ose të arratiseni.  

Stresi afatshkurtër, i cili zgjat për një periudhë nga disa minuta deri në disa orë, e përgatit sistemin kardiovaskular , muskuloskeletor dhe neuroendokrin për t'u përballur ose për t'u arratisur. Një situatë e tillë e përballjes ose arratisjes mund të imponohet nga një faktor stresues; p.sh. një grabitqar në kohët e lashta ose një procedurë kirurgjikale në kohët e sotme. Ndërkohë që ky lloj stresi afatshkurtër (p.sh. përmirësimi i mbrojtjeve imunitare me qëllim shërimin e plagëve) mund të jetë mbrojtës, stresi që vazhdon për javë ose muaj është përgjithësisht i dëmshëm 1. Stresi afatgjatë mund të shkaktojë sëmundje të ndryshme të shëndetit fizik dhe mendor, ndër të cilat sëmundje kardiovaskulare 1,2.  

Stresi kronik është një faktor rreziku për: 

• hipertension dhe sëmundje kardiovaskulare,  

• diabet, 

• çrregullime të gjumit, 

• luhatje të humorit, ankth, depresion, 

• çrregullime të tretjes, 

• sëmundje të rrugëve të sipërme të frymëmarrjes, 

• frenim të sistemit imunitar, 

• disa lloje kanceri 1^,2. 

Stresi psikosocial mund të jetë burimi kryesor i stresit kronik 

Stresi psikosocial përfshin  

• stres të madh në jetë (p.sh. okupacional, p.sh. humbja e punës, divorci ose faktorë të tjerë të lidhur me marrëdhëniet, vdekja e një të afërmi) 

• faktorët socio-ekonomikë (p.sh. të ardhurat e ulëta, krimi) 

• gjendje të shëndetit mendor (p.sh. depresioni, ankthi) 2. 

A e dinit se? 

Stresi kronik është përhapur gjithnjë e më shumë në mbarë botën. Mbi një e treta e popullsisë së gjithë botës raporton nivele të rritura të stresit ^2,3. Rreth 2 në 3 punëmarrës shprehen se puna është një burim i konsiderueshëm stresi për shkak të orëve të zgjatura të punës, sforcimit fizik, kërkesës së lartë dhe pasigurisë në vendin e punës 4. 

Stresi dhe sëmundjet kardiovaskulare 

• Stresi kronik është shumë i lidhur me sëmundjet kardiovaskulare 2. 

• Faktorët psikosocialë mbartin rrezik për infarktin e miokardit të ngjashëm me atë të faktorëve "të zakonshëm" të rrezikut për infarktin e miokardit siç janë duhanpirja ose alkooli 2. 

• Nivelet e larta të stresit të punës ose okupacional janë të lidhura me një rrezik më të lartë hipertensioni, sëmundjesh koronare të zemrës dhe vdekjeje nga shkaqe kardiovaskulare 2^,5. 

• Stresi kronik në punë dhe në jetën private është i lidhur me një rritje 40-50% të ndodhive të sëmundjeve koronare të zemrës. 5. 

Ju mund të pyesni veten se si lidhet stresi kronik me sëmundjet kardiovaskulare. 

Dy rrugë janë përgjegjëse për efektet e dëmshme të stresit kronik 

1. Truri dhe korteksi adrenal janë të lidhur ngushtësisht. Si reagim ndaj stresit, korteksi adrenal çliron kortizol në sistemin e qarkullimit të gjakut. Ndër të tjera, kjo ngarkesë kortizoli mund të çojë në formimin e pllakës aterosklerotike dhe presion të lartë të gjakut 2. 

2. Si rezultat i stresit kronik, efekti i adrenalinës mbizotëron. Adrenalina shkakton përshpejtimin e frymëmarrjes dhe të ritmit kardiak dhe rritjen e presionit të gjakut. Këto ndryshime mund të rezultojnë në rritjen e rrezikut për aritmi , agregim të pllakëzave të gjakut, sindromë koronare akute dhe insuficiencë kardiake 2^,6 

Si mund ta menaxhoni stresin? 

Menaxhimi i duhur i stresit mund të jetë efikas në reduktimin e rreziqeve shëndetësore të lidhura me stresin afatgjatë "të patrajtuar" 3-6.   

Ka disa mënyra për ta përballuar stresin 6: 

• Provoni t'i thoni vetes fjalë pozitive: p.sh. në vend që të thoni "Nuk mund ta bëj këtë", thoni "Do të bëj më të mirën që mundem". 

•  Gjeni 15-20 minuta në ditë për t'u ulur në qetësi, për t'u çlodhur, për t'u mbushur thellë me frymë dhe për të menduar për diçka paqësore. 

• Mos harroni aktivitetin fizik. Të ecurit, noti, hipizmi, shëtitjet me biçikletë dhe joga mund t'ju ndihmojnë të ndiheni shumë më mirë. 

• Përpiquni të bëni çdo ditë të paktën një gjë (p.sh. lexim, kopshtari, të krijoni diçka, të ngjyrosni) që ju pëlqen, edhe nëse e bëni vetëm për 15 minuta. 

• Flini mjaftueshëm. Idealja është 7-8 orë gjumë në natë 4.